| YAPI YERİ |
| Bir yapıya başlamadan önce mevcut durumları gözden geçirmek yapıda çok önem verilmesi gerektiren ve titiz davranmayı gerektiren yapı için gerekli bazı çalışmaların yapılması gerektirir. Bu çalışmaların eksik veya yanlış olması ileride teknik, ekonomik, toplumsal, veya yasal açıdan büyük sorular doğurur. Yapı için elverişli bir arsa olmalıdır. Yapı gelişi güzel bir yere inşa edilmemelidir.Yapı yeri insanlara hizmet verecek konumda seçilmeli ve yapı beklenen ihtiyaçları karşılamalıdır. Yapı belirli ihtiyaçları karşılamak üzere inşa edilir.Her yapı kullanımına, yapılış amacına ve işleyişine uygun nitelikte olması gerekir. Yapı yeri yapımcı için çok önemlidir. Seçilen arsa uygun nitelikte olmalıdır.Yapı sahibinin ihtiyaç ve beklentilerine uygun olmalıdır. Yapı yeri araştırma ve inceleme sonucu seçilmeli ve yapıdan beklenen niteliği karşılayacak durumda olmalıdır. |
| 1. YAPI YERİNİN İNCELENMESİ |
| Bir inşaatın yapılabilmesi için öncelikle bu inşaatın yer alacağı arsanın temin edilmesi gerekir.Bu işlem yapılırken arsanın yeri, boyutları, yol, elektrik, su, telefon, kanalizasyon gibi bağlantıları ile zemin, tomografik ve heyelan durumu gibi etkenler göz önünde bulundurulur. |
| 2. YAPIYA HAZIRLIK |
| Bir yapının inşaatına başlamadan önce bazı çalışmaların yapılması gerekir.Bu çalışmaların eksik veya yanlış olması ileride teknik, ekonomik, toplumsal ve yasal açıdan büyük sorunlar doğurabilir. İşte biz bu çalışmalara yapıya ön hazırlık diyoruz. Yapıya başlamadan önce yapıda çok önem verilmesi gereken ve titiz davranmayı gerektiren, mevcut durumları gözden geçirerek bazı çalışmaların yapılması gerekir. Yapılması gereken hazırlıkları sıralayacak olursak. 1.Yapı yapılacak olursak arsanın seçimi 2.Yapı yapılacak yerin projelerin hazırlanması 3.Yapınım için gerekli paranın sağlanması 4.Belediyeden yapım izninin alınması 5.İşi yapacak kişi yada kuruluşların seçimi |
| 3. YER SEÇİMİ |
| Yapımı gerçekleştirilecek yapının yapımına karar verilmesinden sonra ilk iş olarak o yapı için elverişli bir arsa aramaya başlanmalıdır.Bu ister resmi yapılar ister özel yapılar olsun arsa seçiminde göz önünde bulundurulması gereken bir konudur. Arsa seçimi çok önemli bir konudur.Her yapı gelişi güzel bir yere yapılmaz veyahut yapılsa bile amacına işleyişine faydalı olmaz.Hatta zemin zerine yapılan yatırım boşa gider.Bunun için arsa seçimi çok önemli bir inceleme ister zira tüm yatırım zemin üzerine yapılacaktır. Arsa seçimi yaparken aşağıdaki şu hususlara dikkat edilmesi ve özen gösterilmesi gerekir. 1.Arsanın belediye sınırları içinde olup olmadığı öğrenilmelidir. 2.Yapı için gerekli olan alt yapının olup olmadığı araştırılmalıdır. 3.Arsanın jeolojik durumu gözden geçirilmelidir. 4.Şehir imar planın amacına uygun olarak inşa edilmelidir. 5.Arsanın hukuki durumuna araştırılır. |
| 4. ŞANTİYENİN KURULMASI |
| İşin bizzat idare edildiği gereçlerin ve iş makinelerin toplandığı ihtiyaçların karşılandığı baraka ve binaların ihtiva eden alanın tamamına şantiye denir. Şantiye iş yerine hakim olmalıdır. İşlerin aksamayacağı konumda seçilmelidir. Şantiye kurulurken dikkat edilecek hususlar: 1. Şantiye iş yerine hakim olmalı. 2. Sökülebilir malzemeden inşa edilmeli. 3. İşçilerin bütün ihtiyaçlarına cevap verebilecek tesisler bulunmalıdır. 4. İş makineleri ve diğer araçların bakım, onarım, muhafaza, park etme durumları dikkate alınacak şekilde yerler ve atölyeler bulunmalıdır. 5. Malzeme depoları ve ambarlar inşa edilmelidir. 6. Şantiyenin etrafı çevrilmeli ve aydınlatılmalıdır. 7. Yer seçiminde işlerin aksamayacağı bir konum tayin edilmelidir. 8. İnşaatta kullanılacak olan patlayıcı maddeler ve kimyasal maddeler için özel depolar inşa edilmelidir. 9. Şantiye girişine, uygun bir yerine şantiye ile ilgili bilgileri gösteren bir büyük levha asılmalıdır. |
| YAPI ZEMİNİ |
| Yapı zemini yapı taşıyıcı sistemi oluşturan elemanlar üzerine gelen yükleri taşır ve diğer elamana iletir.Yapının kendi ağırlığıyla üzerine binen hareketli yüklerin tamamı yer çekimine göre zemine biner. İnşa edilecek bir binanın zemin etüdü yapmadan önce zeminin tanınması gerekir. Bazı zeminler homojen bir yapıya sahip olmayıp bazı yerler saglam olmayabilir. Zeminin cinsi, yapısı, tipi, yük altında uğrayabileceği değişiklik ve bunların binaya etkilerinin bilinmesi maksada uygun bir temel yapısının düzenlenmesi gerekir. Yapı sistemi, zeminin iyice tanıdıktan sonra zeminin ve üzerine inşa edilecek yapının yüklerden kuvvetlerin etkileri ve yapının dengesi incelenerek tayin edilmelidir. Zeminin tabakası yapı yüklerini emniyetle taşıyabilen durumda değilse bazen imkan nispetinde zemin aktarmaya ve temellerde başka şekiller verilerek bina yükü daha geniş alana yayılması çalışılır. Zemin incelendikten ve tamamlanınca temelin şekli ve zeminin durumuna göre projelerin yayılması uygun olur. |
| 1. ZEMİN ETÜDÜ |
| Zemin etüdü zeminin durumu ve zeminde meydana gelebilecek değişiklerin belirlenmesi için yapılır.Temel zemini hakkında bilği elde etmek ve zemin etkilerini tayin etmek için zemin incelenir. Yapı zeminin durumu, yük tesiriyle uğradıkları değişikler ve bunların yapıya tesirleri incelenmelidir. Temelin boyutları yapılmasında ve yapıda karşılaşabilecek problemlerin çözümü için yapı zemini özelliklerinin tespiti gereklidir. İyi ve saglam bir zemin seçimi ise, biçimli ve saglıklı bir zemin etüdüyle mümkündür. Zemin etüdü ile tespit edilecek zemin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz. 1. Zemin tabakasına cins ve yapısı 2. Zeminin taşıma gücü 3. Zeminde meydana gelebilecek oturmaların tespiti 4. Zeminin tabakalaşma şeklinin tespiti 5. Kayma ve donma tehlikesinin tespiti 6. Temel zeminindeki yer altı su seviyesinin tespiti 7. Zemindeki kimyasal ve organik maddelerin tespiti |
| 2. YÜKLEME DENEYİ |
| Yükleme deneyi, zemin emniyet gerilmesinin hesabı için zeminde yapılan bir deneydir.Yükleme deneyi zeminin tabakası, zeminin oturmaları ve zeminin emniyet gerilmesi hakkında bilği edinilmesini sağlar yükleme deneyi ile emniyet artırıcı önlemler alınır. İnşaat yapılacak olan alana yeterince çukur açılır.Açılan çukura deney aleti konur.Bu deney aletiyle ölçümler alınır. |
| 3. PLANIN ZEMİNE UYĞULANMASI |
| Binanın zemin etütleri yapılmış temel türü tespit edilmiş ve mimari projeleri tamamlanmışsa sıra binanın zemin üzerine oluşturmasına gelir.Yapıda yapılan bu işleme planın zemine uygulanması yada aplikasyonu adı verilir. Önce varsa üzerindeki malzeme çöp, toprak yığını vb. fazlılıklar zemin temizlenir.Gerekirse zemin greyder, dozer vb. makinelerle düzeltilir. İmar durumuna uygun olarak düzenlenmiş olan vaziyet planındaki ölçülere göre kadastro memurları tarafından sabit röperlerden yapılacak ölçmelerle yapının köşesi ve yapı hattı kazıklarla zeminde tespit edilir. Bir köşe noktası ve yapı hattı esas alınıp diğer köşe noktalarıda tespit edilerek bunlara kazıklar çakılır. Bu yeni doğrultuları işaretlemek ve bunlara gerekli dikleri çakmak ya da belirli açılar yapan doğrultuları bulmak için nivo gibi yatay taksimatlı tesviye aletleri kullanılır.Ancak yalnızca dik inme ve çıkmalarla pratik olması nedeniyle aynalı gönye kullanılır. Dogrultuları belirlendikten sonra bina planındaki ölçülerin bu dogrultularda ve yatay ölçmelerle 1/1 ölçeğinde zemine uygulanması gerekir. Bir binanın projesi hazırlanırken arsanın durumu, zeminin yapısı, imarla ilğili kanun ve yönetmelikler göz önünde bulundurulur. |
| 4. İP İSKELESİ |
| Binanın köşe noktaları kazıklar çakılarak belirlendikten sonra temel çukuru açmaya başlanacaktır.Çakılan kazıkların yerleri ise kazı sırasında kaybolacaktır. Hem bu noktaların yerlerin kaybolmaması ve hem de çukuruyla, sömel, temel, ve zemin kazısının, duvarlarının belirtilmesi için belirtilmesi için ip iskelesi kurulur. İp iskelesi kurulurken aşagıdakiler yapılır: 1. Binanın yapılacagı alan temizlenir ve düzeltilir. 2. Binanın ön cephesinin mesafesi tam olarak alınarak ön cephe dogrultusu tayin edilir. 3. Binanın yan sınırlarına mesafesi tam olarak alınır. 4. Aralıklı ahşap kazıklar çakılır. 5. Bu kazıkların dış kenarlarına ve üst kısmına gelecek şekilde tahta çakılır. 6. Yapı alanının dört tarafına aynı şekilde tatbik edilir. 7. Bu iskele üzerine kolon askları ve temel genişlikleri işaretlenir. 8. Bu işaretlerden karşılıklı ipler çekilir. |
| 9. TELÖRELER |
| Kazıkların üst dış kısımlarından yatay vaziyette latalar çakılır.Bu tahtalara telöre adı verilir. Telörelerin üzerine aşagıdaki belirtilen yerler işaretlenir: 1. Temel kazısı genişliği 2. Sömel yada temel hatılı genişliği 3. Temel duvarı genişliği 4. Zemin kat genişliği |
| 5. İP İSKELESİNİN KURULMASI |
| Plandaki yatay ölçüler genellikle rakamlarla dikey ölçüler ise harflerle isimlendirilir.Bu rakam ve harfler telöre üzerindeki yerlerine yazılarak ölçü yerlerinin sonradan kolay bulunması saglanır. Bu işaret yerlerinin kaybolmaması için telörelerinin üzerindeki işaret yerlerine çiviler çakılır, çentikler açılır yada işaretlenir. Bu işaretlerden karşılıklı ipler çekilir. Telörelerde ipler yapıda kesik yapılabilir bazen gerekmeyen yerlerde telöre ipleri konmayabilir. Duvar köşelerinde iplerin birbirlerini kesen ip boylarının da plandaki uzunluklarına uygun olup olmadıgı şerit metreyle kontrol edilir. İplerin karıştıgı noktalardan çekül sarkıtılarak yapının üzerindeki ilğili noktalar tespit edilir. |
| KAZI İŞLERİ |
| 1. TESVİYE İŞLERİ |
| Temel zemini üzerindeki arızalı alanlarını düzeltmek için fazla topragın kazılarak alınması işlerine tesviye adı verilir.Yüksek yerlerden kazılarak alınan toprak çukur yerlere tabakalar halinde serilir. Gevşek toprak, bitkisel toprak gibi yerlerdeki kazı işleri kazma işleri kazma, bel küregi, kürek kullanılarak yapılır. Bunların taşınması için el arabası kullanılır. Kazı ve taşıma işlemlerini çabuk yapmak için sert toprak, taşlı ve kayalık yerlerde iş makineleri kullanılır. |
| 2. HAFRİYAT İŞLERİ |
| Temel kazısı yapımında zemin yüzeyi altında kalacak temel seviyesindeki fazla topragın kazılması, hafriyatı gerekir. Temelin oturacagı yerdeki zeminden çıkan toprak dışarı çıkarılır. Zemin yüzeyi altında kalacak yapı elamanlarını inşa edebilmek için temel kazısının derinliği ve genişliği, zemin ve temelin durumuna göre değişir. |
| 3. TEMEL KAZILARI |
| Binanın temelinin oturacagı zeminin seviyesine kadar inilir ve bina oturma alanının tamamı kazılır.Kazı makinelerle çıkarılan toprak damperli kamyonlarla yüklenerek taşınır. Kamyonların ve makinelerin iniş ve çıkış yapabilmesi için rampa bırakılır. Temelin oturacagı temel yatagı derinliğine don seviyesi adı verilir. Ülkemizde don seviyesi bölğeye, mevsime, yapıya göre değişir. |
| 4. KAZI TAHKİM İŞLERİ |
| 1. ŞEV KAZISI |
| Kazı derinliğince temel zemini kendini tutamayacak ise topragın çukura kaymaması için şevli olarak açılır. Şev açısı zemin toprakların cins ve saglamlıklarına göre degişir. |
| 2. İKSA KAPLAMASI |
| Kazı esnasında kendini tutamayıp kayma yapmasına karşı kazı yüklerini desteklemek amacıyla yapılan kaplama uygulamasına iksa denir. Kazı yapılan zemin çürük ise gevşekse yanlardaki toprak kazılan çukura dolar ve çalışmayı zorlaştırır.Zeminde tehlikeli durumlar yaratır,Bizi zor durumlarla karşılaştırır. |
| 3. PAPLANŞ |
| Kazı derinliğinde su çıkan zeminlerde saglam olmayan yerlerde yagmur ve yer altı sularından dolayı, temel çukuru kazılırken ve inşaatı sırasında toprak kayması aynı zamanda temel çukuru kenarındaki topragın çukur içine dolmaması için engel yapılmasına paplanş denir. |
| TEMELLER |
| 1. YAPI TEMELİ |
| Temel yapının kendi agırlıgıyla üzerine biner yükleri toplar taşır ve saglam zemine iletir.Bir binanın zemin yüzeyi altında kalan alt yapısını teşkil eder. Temel tabanı taşıdıgı yüklerin dogrultusuna dik olmalı yapıyı etkiyen dik olmalı yapıyı etkiyen dik ve yatay veya egik kuvvetlerin bileşkesi temel tabanı alanı içinde olmalıdır. Temele gelen yük az zemin saglam ise temel tabanı don seviyesinden aşagıda duvarı kendi kalınlıgınca zemini otutturulur. Temel duvarının tabana gelen basınç hesaplanan zemin gerilmesini aştıgı taktirde taban basıncını azaltmak için temel tabanı genişlettirilir. Temel sistemi zemin ve üzerine inşasında kullanalıcak malzemenin cinsine göre tayin edilir. |
| 2. YAPI SÖMELİ |
| Temel duvarı ya da kolonlar altına yükü daha geniş bir alana yaymak amacıyla yapılan temel elamanlarına sömel adı verilir. Sömeller temel duvarından gelen yükü emniyetli biçimde temel tabanına yaydıklarından genellikle betonarmeden yapılır. Sömeller gelişi güzel boyutlandırma sonucu sömelde deformasyonlar, çatlama ve kırılmalara neden olur. Sömellerde bina yüküne ve zemin durumuna göre olabilecek gerilmeler dikkate alınır. Bütün kolonların yükünü alıp sömel halinde zemine aktarılacak şekilde tertiplenir.Ayrı ayrı çalışmalarından dolayı kaymalarını önlemek üzere bag kirişiyle birbiriyle baglanır. Bazen temel duvarı veya dogrudan temel sistemi altına ya da temel zemini üzerine dökülen betonarme sömel hatılı kullanılır. |